Amy Borrett / Financial Times
Eden Heath, güneydoğu Londra’daki bir liseyi çok yüksek notlarla bitirdi ve son yılında öğrenci temsilcisiydi. Üniversiteye gitmek en doğal tercih gibi görünüyordu. Ama birçok arkadaşı gibi o da üniversite okumayı israf olarak görüyor ve ancak son çare olarak düşünüyor. Heath, “Üniversite birçok kişi için ilk seçenek olmaktan çıktı. Özellikle benim yaş grubumda çıraklık çok yaygın… Üstelik bitirdiğinizde borçlanmamış ve tecrübe kazanmış oluyorsunuz, hem de para alıyorsunuz” diyor. Üniversite diploması giriş seviyesindeki pozisyonlar için on yıllardır olmazsa olmaz görülüyor. Ancak durumun değiştiğine dair işaretler var. Öğrenciler beceri geliştirmenin yeni yollarını arıyor, işverenler de yeni rekabetçi kariyer rotaları sunuyor.
LinkedIn rakamları
İngiltere Öğrenci İşverenleri Enstitüsü (ISE) verilerine göre 2014’te kuruluşa üye şirketlerden yüzde 75’i adaylardan 100 üzerinden en az 60 ortalamalı lisans diploması isterken, 2022’de bu oran yüzde 50’nin altına düştü. Totaljobs internet sitesinin yaptığı analize göre İngiltere’de giriş seviyesindeki ilanların sadece yüzde 22’sinde üniversite diplomasından bahsediliyor ve 2019’dan bu yana neredeyse üçte birlik düşüş söz konusu. LinkedIn’e göreyse üniversite diploması aramayan iş ilanları 2021-2022 arasında yüzde 90 arttı.
Mısır gevreği markası Kellogg’s UK’den Utah eyalet hükümetine kadar çok farklı işverenler üniversite diploması talep etmeyi bıraktı.
IBM ve Accenture gibi şirketler yeni çalışanlarına iş başı eğitim vermek adına stajyerlik gibi işe alım yöntemlerine yatırım yapıyor. Harvard İşletme Fakültesi’ndeki Managing the Future of Work programının başında bulunan işletme profesörü Joseph Fuller üniversite diplomasını şart koşmayı bırakan şirketleri takdir ediyor. Ancak bunun sadece ilk adım olduğunu ve işe alım müdürlerinin tavrını hemen değiştirmeyeceğini söylüyor.
Üniversiteler değersizleşiyor mu?
İşe alımlarda üniversitelerin ağırlığı azalıyor olabilir ancak şirketler üniversite mezunlarına daha çok ödemeyi sürdürüyor. Financial Times’ın OECD üyesi zengin ülkelerdeki rakamlardan hareketle yaptığı analize göre ABD’de “mezuniyet primi” yani üniversite diploması olanların aldığı ücret farkı 2005-2020 döneminde yüzde 75’ten yüzde 81’e yükseldi. AB ve İngiltere’de ise üniversite diploması olanlar olmayanlardan hala yaklaşık yüzde 50 fazla kazanıyor.
Üstelik mezun sayısı artıyor. Bu durum diplomanın istihdam piyasasındaki değerini azaltabilir. ABD’de 2000 yılında 25-34 yaş aralığındakilerin yüzde 38'i üniversite mezunuyken 2021’de bu oran yüzde 51’e çıktı. İngiltere’de ise 2021 itibarıyla genç yetişkinlerin yüzde 57’si üniversite eğitimi almış durumda. Yirmi yıl önce oran yüzde 29’du. ISE CEO’su Stephen Isherwood’a göre mezun sayısı artarken üniversite seviyesinde beceri gerektiren pozisyonlar da çoğalıyor.
Tahsile değil beceriye bakanlar
Uluslararası Çalışma Örgütü ILO’ya göre gelişmiş ekonomilerde karmaşık görevler içeren ve üst düzey tahsil veya eğitim gerektiren yüksek vasıflı işlerin oranı 30 yılı aşkın süredir artıyor.
Yüksek vasıf gerektiren işler artıyor olabilir ancak ILO’ya göre ABD’de çalışanların yaklaşık üçte biri, bazı büyük Avrupa ülkelerinde ise beşte birinden fazlası yaptıkları işler için fazla eğitimli. Birçok üniversite mezunu üniversite bitirmeyenlerin de yapabileceği işlere saplanıp kalmış durumda.
Bu durumun bir sebebi işverenler olabilir. Çoğu zaman gerekmese bile daha düşük vasıflı iş ilanlarında lisans diplomasını şart koşuyorlar.
Heath’in üniversite okumak yerine dijital pazarlama stajyeri olmak istemesinin bir sebebi de vasfınızla örtüşen bir iş bulamama korkusu. Bir diğeriyse maliyet: Üniversite ücretleri yıllık 9 bin pound'un üzerinde. Bu para işe başladıktan sonra maaşınızdan kesilerek ödeniyor. Mayıs ayında Ipsos anket şirketinin yaptığı araştırmaya göre İngilizlerin yarıdan fazlası üniversitenin gençler için okumaya değer olmadığını düşünüyor.
IBM 2010 yılında üniversite mezunu olmayanları işe almaya yönelik genişleme kararı dahilinde stajyer kabulüne başladı. Şirket İngiltere’de ilan verilen pozisyonlardan sadece yüzde 12’si için diploma arandığını, ABD’de ise oranın bunun yarısı kadar olduğunu söylüyor. IBM’in erken profesyonellik programı şefi Jenny Taylor başlangıçta 18 yaşındaki gençleri müşteriyle muhatap olunan görevlere getirmenin “bir parça riskli” göründüğünü söylüyor. Ancak yeni çalışanlar “en baştan itibaren bu işi becerebileceklerini bize defalarca kanıtladı” diyor.
Geleceğin yetenekleri
Stajyerlerin henüz yirmili yaşlarının başında birkaç yıllık iş başı eğitimini tamamlayarak üniversite mezunlarının önüne geçtiğini ifade ediyor. Bazı şirketlerse üniversite mezunu olmayanları kendi kapsayıcılık yaklaşımı için hayati önemde görüyor. Örneğin Penguin Random House UK 2016’da üniversite diploması aramayı bıraktı.
Ancak talep edilen becerilerin hızlı değişimi üniversite diploması ihtiyacını da artırabilir. Dünya Ekonomik Forumu’nun işveren araştırmasına göre bugünkü mesleklerin yaklaşık dörtte biri beş yıl içinde farklılaşmış olacak. En büyük risk altında olanlar daha az vasıf gerektiren pozisyonlar. Yaratıcı ve analitik düşünme gibi aktarılabilir becerilerin önem kazanması bekleniyor. Harvard’dan Fuller ise “Teknoloji bir kişinin yaptığı şeyi ve önemini anlama zorluğunu gidererek üniversite mezunu olmayanlara yeni fırsatlar açabilir” diyor.
©️ The Financial Times Limited